اويونلار

یازار : آيدين(علي محمد) خلفي زنگير

چيلينگ آغاجي[1]

بو اويون آغاجلا اوينانان اويونلارداندير. 4 نفر يا چوخ تعداد شخص ايكي بولومه بولونورلر. تقريباً بير متر يا هشتاد سانتي متر اندازه‌سينده «توخماغ» آدلانان آغاج، بير قاريج اندازه‌سينده «چيلينگ» آدلانان آغاج و سايي هر گروهون تعدادي ايله برابر اولان ال‌آغاجي لازيمي وسايل‌لردير. اويون بير هامار يئرده اوينانير. اوردا دابانلا «هبه» آديندا بير بالاجا چالا دوزه‌لير. اويونچولار هانسي گروهون اويونو باشلاماسي اوچون پوشك آتيرلار. بو اويون اوچ مرحله ده اوينانير ؛ «توخماغ» ،«قره‌ياني» و «آغ‌ياني».

«توخماغ» مرحله‌سينده اويونچو توخماغي اوجو باش‌ بارماغين يانيندا و قالاني الين آشاغاسيندان يئره ساللاناراق گؤتورور، بير آياغي هبه‌ده اولاراق چيلينگي گؤيه آتيب و او شكلده دوزونه وورور . مقابل گروهون نفرلري ده اللرينده اولان آغاجلا چيلينگي گويده وورماغا چاليشيرلار. وورا بيلمه‌سه‌لر، هبه باشيندا دوران اويونچو توخماغي هبه‌نين اوستونه قويور و باشدا اولان اويونچولاردان بير نفر چيلينگي توخماغا ساري آتير اگر چيلينگ توخماغا دَيْسه او نفر سيرادان چيخيب باشقاسي گلير و اگر دَيْمه‌سه اويونا دوام ائدير. چيلينگي هبه اوستونده اولان توخماغا ساري آتاندا اگر توخماغ دوز چئلينگي آتانا ساري اولماسا ، چئلينگ آتان نفر چيلينگي قولاغينا قويوب و دئيير؛ « اَيري قولاغ دوز قولاغ » و هبه‌يه طرف يورويوب ياخينلاشير و هبه اوستونده اولان گرك توخماغي دوزلده، عكس حالدا چيلينگ هبه‌يه چاتيب توخماغي وورور. توخماغ ووراندا اگر چيلينگي آتيب وورا بيلمه‌سه دئييرلر «بي پيت» و اگر متوالي اوچ دفعه اولسا اويون اوينايان سيرادان چيخير. اوچ دؤنه ويرسا و يانماسا «قره‌ياني»يا چيخير.

«قره‌ياني» مرحله‌سينده توخماغين اوجو جولو بارماغا ساري و اوزونو باش بارماغا ساري قالاراق، آغاجي ياندان توولاياراق بئش دفعه چيلينگي آتيب وورور، مقابل گروهون نفرلري اگر چيلينگي گؤيده آغاجلا وورسالار او نفر يانيب و سيرادان چيخير اما وورا بيلمه‌سه‌لر چيلينگ هارا دوشوب اوردان بير نفر اونو هبه‌يه طرف آتير ، اگر چيلينگ هبه‌يه بير توخماغ اندازه‌سينده ياخينلاشسا اويونچو اويوندان چيخير عكس حالدا اويونا دوام ائدير، يا اگر چيلينگ آتيلان زمان دوز هبه‌نين ايچينه دوشسه «هبه چوش» اولدو دئييرلر و هبه‌ده اولان بوتون اويونچولار يانير و سيرا دييشيلير. اويون سيراسيندا اگر چيلينگي آتيب وورا بيلمه‌سه دئييرلر بير «اياغ اوستي» و باشدا اولان اويونچولاردان بيري چيلينگي دوشدويو يئردن گؤتوروب، اياغي اوستونه قويوب و هبه‌يه طرف آتير اگر چيلينگ هبه‌ني كئچسه گروه نفرلري هاميسي يانيب و اويون ديشيلير او سيرا دا قره‌ياني اوينايان گرك چيلينگين هبه‌دن سوووشماغينا مانع اولا. قره‌ياني ووران اولجه چيلينگي ووراندا دئيير؛ قره‌ياني‌نين بي قولاغي و ايكينجي‌سينده دئيير؛ قره ياني‌نين ايكي قولاغي و اوچونجوسونده دئيير قره ياني‌نين اوچو و دوردونجوسونده دئيير؛ دؤردي-مؤردي چوبان الله‌وئردي ياغلادي ايچينه وئردي «بوردا منظور كره ياغين چؤرك اوستونه ياخيب يئمكدير» و بئشينجي‌سين ووراندا دئيير؛ قره‌ياني‌نين بئشي. اگر بئش دفعه چيلينگي ووروب و يانماسا آغ‌ياني مرحله‌سينه كئچير و اوچ دفعه چيلينگي آتيب يان طرفدن وورور اگر اوچ دفعه ده يانماسا داي او نفر آغ‌ياني‌يا چيخير (همه‌شه ياني اولور) و اويوندان چيخان يولداشلارين دا اويونا قايتارا ‌بيلير. ائل آراسيندا بيري‌نين هئچ كيمسه‌دن احتياجي اولماسا دئييرلر داي دئيه‌سن آغ‌ياني‌يا چيخدين». آغ‌ياني اويناياندا اگر ووران نفر چيلينگي آتيب وورا بيلمه‌سه و بوشا كئچيرسه، دييرلر؛ بير «قيچ آلتي» و مقابل گروهدان بير نفر چيلينگي دوشدويو يئردن گؤتوروب قيچي‌نين آلتيندان هبه‌يه طرف آتير اگر چيلينگ هبه‌ني كئچسه تمام گروهون نفرلري اويوندان خارج اولوب و يئرلري دييشيلير. آغ‌ياني‌يا چيخان نفر اويوندان چيخميش يولداشلاريندان بيريني اويونا گتيرمك ايسته‌سه، گرك اوچ دفعه چيلينگي ياندان آتيب و وورا، اول كي چيلينگي ووراندا دئيير، «يولداشيمين بي قولاغي»، اگر يانماسا ايكينجي‌سينده دئيير؛ «يولداشيمين ايكي قولاغي» و اگر يانماسا اوچونجوسونده دئيير «دَنديري دانا ديري، من اؤلسم يولداش ديري» و اگر اونون چيلينگين گؤيده وورسالار دا يولداشي اويونا دوام ائده بيلير.

بو اويوندا هبه‌ده اولماق اوستونلوك ساييلير. باشدا اولانلار چيلينگين دالييجا قاچماقلا يورولورلار. اونا گؤره چيلينگي اوزاغا ووران اويونچو «لوققو-لوققو ...» دئمكله طرفي اينجيدير. همه‌شه ياني‌يا چيخان اويونچو بعضاً باشدا اولانلارا لطف ائتمك ايسته ينده، چيلينگي يانلارا وورماق يئرينه ووروب هاوايا قالديرير و دئيير «پاكي‌دو پاكييييييي».



[1] - جاهد شاپور، گئرمي‌نين تولئييركنديندن، گئرمي شهري ساكني، 38 ياشيندا، فوق ديپلم، ياز 1392.


  • [ ]